Droga do Bazyliki

Z proboszczem parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Zawierciu, ks. kan. Zenonem Gajdą, rozmawia Agnieszka Lorek

Agnieszka Lorek: – Ile trzeba było czekać na wyniesienie zawierciańskiej Kolegiaty do godności bazyliki mniejszej?

Ks. kan. Zenon Gajda: – Starania o nadanie tytułu bazyliki mniejszej zawierciańskiej Kolegiacie czynił już na początku lat 90. mój poprzednik, ks. prał. Piotr Miklasiński, jednak wówczas nie doszło do szczęśliwego sfinalizowania dzieła. Temat bazyliki odżył we wrześniu 2005 r. Znaleźli się ludzie, którzy temu pomogli. Na początku tej drogi to ojciec archidiecezji, abp Stanisław Nowak musiał wyrazić zgodę, podpisać stosowne dokumenty. Bez tego nic byśmy nie zdziałali. Z tym nie mieliśmy żadnych problemów. Kolejnym krokiem było przedstawienie propozycji na Konferencji Episkopatu Polski i zyskanie tzw. nihil obstat, czyli pozytywnej opinii Krajowej Konferencji Biskupów. I ten etap przeszliśmy pozytywnie, żaden z biskupów nie był przeciwny. Potem rozpoczęliśmy dokładnie opracowywać historię kościoła oraz czynności liturgiczne, a także działalność duszpasterską i charytatywną. Wykonaliśmy szereg zdjęć zewnętrznego i wewnętrznego wyglądu świątyni, zwłaszcza urządzenia prezbiterium, a także innych miejsc celebracji. Potem jeszcze wypełniliśmy nadesłany z Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów 35-stronicowy „kwestionariusz”. Kilka miesięcy trwały prace nad skompletowaniem całości dokumentów. Duża w tym zasługa kanclerza Kurii, ks. inf. Mariana Mikołajczyka oraz kapłanów, którzy podjęli się tłumaczenia na języki obce – włoski i łacinę. Następnie Ksiądz Arcybiskup wydał pismo kierujące dokumenty do watykańskiej Kongregacji. W końcu kwietnia br. wraz z kilkoma osobami złożyłem je w Watykanie z myślą, że przyjdzie nam czekać na decyzję długie miesiące. Tymczasem już na uroczystość odpustową ku czci Patronów parafii, 29 czerwca br., ku naszej wielkiej radości został podpisany dekret wynoszący naszą Kolegiatę do godności bazyliki mniejszej. Niemała w tym zasługa naszego rodaka z ziemi zawierciańskiej, ks. prał. Ryszarda Selejdaka, pracującego w Watykanie, dla którego, jak to często podkreślał, punktem honoru było, aby świątynia w Zawierciu, jego małej ojczyźnie, stała się bazyliką.

– Jakie trzeba było spełnić warunki by uzyskać tak doniosły tytuł?

– Kościół, dla którego podejmuje się starania o nadanie tytułu bazyliki, winien być Bogu poświęcony specjalnym obrzędem oraz stanowić żywy ośrodek życia liturgicznego i działalności duszpasterskiej. Powinien posiadać obszerne prezbiterium. Różne elementy wymagane do sprawowania liturgii winny być usytuowane zgodnie z wymogami odnowy liturgicznej. Kościół powinien się cieszyć w diecezji pewnym uznaniem, posiadać szczególne znaczenie historyczno-religijne. Musi być odpowiednia liczba prezbiterów przeznaczonych do posługi liturgiczno-pastoralnej w kościele, zwłaszcza do sprawowania Eucharystii i pokuty. Wymagany jest ponadto odpowiedni zespół ministrantów oraz dobrze przygotowana schola, chór, itp., która ożywiać będą uczestnictwo wiernych także przez muzykę i śpiew sakralny.

– Tytuł zobowiązuje – jakie nowe obowiązki i zadania czekają parafię?

– W bazylice mniejszej ma być zapewniona stała liturgiczna formacja wiernych przez specjalne kursy dokształcające, serie konferencji i inne tego rodzaju inicjatywy. Do głównych zadań wspólnoty związanej z bazyliką należy studiowanie i upowszechnianie dokumentów Papieża i Stolicy Apostolskiej, zwłaszcza odnoszących się do liturgii. Z wielką starannością powinny być przygotowywane i sprawowane obrzędy związane z rokiem liturgicznym, zwłaszcza z okresem Adwentu, Narodzenia Pańskiego, Wielkiego Postu i Wielkanocy. Do dodatkowych zadań należy rozwijanie czynnego uczestnictwa wiernych tak w sprawowaniu Eucharystii, jak Liturgii Godzin, zwłaszcza jutrzni i nieszporów. Wypada, aby w bazylice, w której częściej gromadzą się wierni pochodzący z różnych narodów lub mówiący różnymi językami, mogli oni śpiewać razem w języku łacińskim i przy zastosowaniu łatwiejszych melodii gregoriańskich, właściwych dla liturgii rzymskiej. Ponadto celem uwydatnienia szczególnej więzi łączącej bazylikę mniejszą z rzymską stolicą św. Piotra, co roku w naszej bazylice będą szczególnie uroczyście obchodzone: święto katedry św. Piotra; uroczystość Świętych Apostołów Piotra i Pawła i rocznica wyboru Ojca Świętego.

– Ale nie same obowiązki dochodzą są też przywileje, powiedzmy i o nich…

– Wierni, którzy nabożnie nawiedzą bazylikę i będą uczestniczyć w jakimś obrzędzie lub przynajmniej pomodlą się słowami Modlitwy Pańskiej i odmówią wyznanie wiary, mogą pod zwykłymi warunkami dostąpić odpustu zupełnego w: rocznicę poświęcenia bazyliki; w dniu liturgicznego obchodu uroczystości jej tytułu; w uroczystość Świętych Apostołów Piotra i Pawła; w rocznicę nadania kościołowi tytułu bazyliki mniejszej; raz w roku, w dniu ustalonym przez miejscowego ordynariusza; raz w roku – w dniu dowolnie wybranym przez każdego z wiernych. Możemy też posługiwać się znakiem papieskim – „skrzyżowanymi kluczami” jako ornament na chorągwiach, sprzętach liturgicznych oraz na pieczęci zarządu bazyliki. A rektor bazyliki podczas sprawowanych przez siebie funkcji może nosić na sutannie lub na habicie zakonnym i na komży – czarny mucet przyozdobiony czerwonym obramowaniem oraz takiegoż koloru guzikami.

Wywiad zamieszczony został w Tygodniku Katolickim „Niedziela” – Edycja Częstochowska 40/2009

Breve – dokument nadający tytuł bazyliki mniejszej

Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Prot. N. 375/09/L

Archidiecezja Częstochowska

Ze stojącym na czele z Najznakomitszym i Najczcigodniejszym Sprawującym Urząd Stanisławem Nowakiem, Arcybiskupem Częstochowskim, na podstawie listu z dnia 25 kwietnia 2009 roku, wyrażającego prośby i modlitwy kleru oraz wiernych, Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, na mocy specjalnej władzy udzielonej przez papieża Benedykta XVI, kościół parafialny, poświęcony Bogu i ku czci Świętych Apostołów Piotra i Pawła w mieście Zawierciu, w granicach wyżej wymienionej Archidiecezji, został uświetniony tytułem i godnością BAZYLIKI MNIEJSZEJ ze wszystkimi prawami i przywilejami liturgicznymi zgodnie ze zwyczajami przynależnymi, zachowanymi właściwie, aby były przestrzegane zgodnie z Dekretem „De Titulo Basilicae Minoris” ogłoszonym publicznie dnia 9 listopada 1989 roku.

Nie dopuszcza się najmniejszych dowolnych zmian przeciwnych ustaleniom. Z siedziby Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, dnia 29 czerwca 2009 roku.

Antonius Card. Canizares Llovera Praefectus

Ioseph Augustianus Di Noia, OP Archiepiscopus tit. el. Oregonopolitanus a Secretis
Bazylika

W sensie architektonicznym bazylika(gr. basilikos – królewski) jest typowo grecką formą budowli znaną od V w. przed Chrystusem. Bazylika była pałacem królewskim albo siedzibą wysokiego rangą urzędnika – archonta (najwyższy urzędnik państwowy w starożytnych Atenach, który przewodniczył radzie areopagu i zajmował się najważniejszymi sprawami ateńskiej polis). Chrześcijanie przejęli słowo bazylika na określenie miejsc sprawowania czci Boga, tym bardziej, że niekiedy właśnie te budynki świeckie były adaptowane dla potrzeb liturgicznych. Nazwę bazylika do kościelnych budowli zastosowano po raz pierwszy w 303 r. Od czasów Konstantyna Wielkiego bazylika oznaczała większe budynki kościelne, budowane na planie podłużnym, kościół wielonawowy, którego nawa główna jest wyższa od naw bocznych i otrzymuje oświetlenie przez okna umieszczone w górnej strefie swoich ścian. Od średniowiecza nazwę bazylika przyznawano świątyniom, traktując je jako tytuł honorowy nadawany niektórym kościołom, najczęściej będącym siedzibą wysokiej rangi dostojnika kościelnego np. biskupa albo legata papieskiego. Dziś słowo „bazylika” oznacza tytuł honorowy przyznawany niektórym kościołom, które m.in. odznaczają się użytecznością liturgiczną lub duszpasterską albo wartością zabytkową. Z liturgicznego i prawnego punktu widzenia rozróżnia się bazyliki patriarchalne i bazyliki mniejsze.
Bazyliki większe i mniejsze

Bazylika patriarchalna – od XVIII wieku nazywana bazyliką większą (basilica maior) – bezpośrednio podlega papieżowi. Cechami ją wyróżniającymi są tron i ołtarz papieski, zastrzeżone wyłącznie dla papieża lub upoważnionych przez niego prałatów.

Do bazylik patriarchalnych należą:

Bazylika Św. Piotra na Watykanie
Bazylika Św. Jana na Lateranie
Bazylika Santa Maria Maggiore w Rzymie
Bazylika Św. Pawła za Murami
Bazylika Św. Franciszka w Asyżu

Do przywilejów bazylik patriarchalnych należą: specyficzne konopeum (zasłona na tabernakulum), tintinnabulum (dzwoneczek liturgiczny), szczególne odpusty, kolegium penitencjarzy, cappa magna (okazała kapa liturgiczna) oraz rokieta (komża) dla kanoników. Odwiedzenie czterech pierwszych bazylik jest warunkiem uzyskania odpustu w roku jubileuszowym. Otwarta jest w nich tak zwana porta sancta, czyli święte drzwi.

Bazylika mniejsza (basilica minor) – to kościół obdarzony honorowym tytułem, odznaczający się użytecznością liturgiczną lub duszpasterską albo wartością zabytkową. Wzorowany na przywilejach bazyliki patriarchalnej tytuł bazyliki mniejszej jest nadawany wielu znaczniejszym kościołom w całym świecie. Papież Pius VI nadał ten tytuł po raz pierwszy w 1783 roku kościołowi św. Mikołaja w Tolentino. W 1836 roku Kongregacja Obrzędów przeniosła przywileje nadane kościołom kolegiackim (collegiata insignis) także na bazyliki mniejsze. Odtąd tytuł ten przysługuje również kościołom kolegiackim. Obecnie tytuł bazyliki mniejszej nadawany jest przez papieża lub w drodze prawa zwyczajowego znaczniejszym kościołom kolegiackim i klasztornym oraz sanktuariom maryjnym znanym jako miejsca pielgrzymkowe.

Warunki uzyskania tytułu bazyliki mniejszej, obowiązki i zadania w dziedzinie liturgiczno-duszpasterskiej oraz przywileje związane z tytułem Bazyliki Mniejszej reguluje dokument wydany w 1989 r. przez Kongregację ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów „O tytule bazyliki mniejszej”.
Ciekawostki o bazylikach mniejszych w Polsce

– Słowo bazylika ma dwa znaczenia: pierwsze znaczenie to forma architektoniczna, drugie to godność kościelna nadawana przez papieża.

– Bazyliki większe i mniejsze. Jest siedem bazylik większych, w tym pięć w Rzymie: św. Jana Chrzciciela na Lateranie (1), Matki Bożej Większej (2), św. Piotra na Watykanie (3), św. Pawła za Murami (4), św. Wawrzyńca (5) i dwie w Asyżu: św. Franciszka (6) i NMP od Aniołów (7). Pozostałe bazyliki to bazyliki mniejsze rozsiane po całym świecie, jest ich 1482 (stan na dzień 6.09.2006r.).

– Tytuł bazyliki mniejszej nadaje papież kościołom wyróżniającym się pod względem architektonicznym i historycznym, a przede wszystkim pod względem wyjątkowego kultu religijnego.

– Przywilejem bazylik jest uzyskanie odpustu zupełnego w czasie ich nawiedzenia w następujące dni: uroczystość Apostołów Piotra i Pawła (29 czerwca), święto tytułu, święto „Porcjumkuli” (2 sierpnia) i jeden raz w ciągu roku w dniu określonym wg uznania, pod zwykłymi warunkami: stan łaski uświęcającej, pragnienie pełnego nawrócenia, udziału we Mszy świętej z przyjęciem Komunii świętej, odmówienie w intencjach Ojca Świętego modlitwy Wierzę w Boga, Ojcze Nasz, Zdrowaś Maryjo i Chwała Ojcu.

– Tytuł bazyliki mniejszej po raz pierwszy nadał w 1783r. papież Pius VI kościołowi św. Mikołaja w Tolentino.

– Godło Stolicy Apostolskiej, dwa skrzyżowane klucze i tiara papieska, na frontonie kościoła oznajmia, że kościół posiada tytuł bazyliki mniejszej.

– Pierwszy tytuł bazyliki mniejszej w Polsce otrzymał kościół NMP Anielskiej w Dąbrowie Górniczej. Tytuł nadał w dniu 19 marca 1901r. papież Leon XIII, a został ogłoszony w odpust Matki Bożej Anielskiej w dnu 2 sierpnia 1901r.

– 100. tytuł bazyliki mniejszej w Polsce otrzymał kościół NMP Licheńskiej w Licheniu. Nadał go w dniu 25 lutego 2005r. papież Jan Paweł II, a uroczyście został ogłoszony 2 lipca 2005r. 101. tytuł uzyskał kościół św. Mateusza w Mielcu w dniu 1 sierpnia 2006r. od papieża Benedykta XVI, a ogłoszenie nastąpiło w dniu 21 września 2006r.

– Ważne są dwie daty: data nadania tytułu danemu kościołowi przez papieża i data ogłoszenia tytułu bazyliki mniejszej, z dwoma wyjątkami: bazylika w Kalwarii Zebrzydowskiej najpierw została ogłoszona przez Jana Pawła II w dniu 7.06.1979r., a następnie otrzymała dokument papieski w dniu 30.04.1980r. oraz bazylika Bożego Miłosierdzia w Krakowie Łagiewnikach, którą ogłosił papież Jan Paweł II podczas konsekracji świątyni w dniu 17 sierpnia 2002r., zaś potwierdzający dokument papieski posiada datę 6 marca 2003r.

– Papież Jan Paweł II nadał tytuł bazyliki mniejszej 57 kościołom w Polsce, w następnej kolejności: Paweł VI – 21, bł. Jan XXIII – 8, Pius XI – 7, św. Pius X – 3, Pius XII – 2, Leon XIII – 1, Benedykt XV – 1, a Benedykt XVI dotychczas 14.

– Rok 2009 był wyjątkowy, ogłoszono 8 kościołów bazyliką mniejszą

– Tytuł bazyliki mniejszej posiada kościół św. Elżbiety we Wrocławiu należący do ordynariatu polowego wojska polskiego, co stanowi ewenement w skali świata.

– Najwięcej bazylik mniejszych mają diecezje: krakowska-13 (w samym Krakowie-10), a kolejne miejsca zajmują: warmińska-8, przemyska-6, tarnowska-6, katowicka-5, gdańska-4, gnieźnieńska-4, kielecka-4, lubelska-4, sosnowiecka-4, częstochowska-3, płocka-3, siedlecka-3, toruńska-3, warszawska-3, białostocka-2, drohiczyńska-2, ełcka-2, kaliska-2, opolska-2, pelplińska-2, poznańska-2, radomska-2, sandomierska-2, szczecińsko-kamieńska-2, świdnicka-2, wrocławska-2, warszawsko-praska-2, włocławska-2, bydgoska-1, legnicka-1, łowicka-1, łódzka-1, koszalińsko-kołobrzeska-1, zielonogórsko-gorzowska-1, ordynariat polowy wojska polskiego-1.

– Jeszcze nie posiadają bazylik mniejszych następujące diecezje: bielsko-żywiecka, elbląska i zamojsko-lubaczowska.

– Najwięcej bazylik mniejszych posiadają: franciszkanie – 8, dominikanie – 5, salezjanie – 4, paulini – 3.

– W Polsce jest 114 bazylik mniejszych, na Litwie – 6, na Białorusi – 3, na Ukrainie – 1, na Słowacji – 7, w Czechach – 13. w Niemczech – 69, w obwodzie kaliningradzkim (Rosja) – 0. W świecie Polskę wyprzedzają tylko Włochy – 526 i Francja – 166 bazylik mniejszych.

– W Kaczykach na rumuńskiej Bukowinie znajduje się Sanktuarium Maryjne Matki Bożej Częstochowskiej. Kościół sanktuaryjny, został wybudowany przez zamieszkałych tam Polaków, otrzymał tytuł bazyliki mniejszej w dniu 15 sierpnia 2000r.

– Katedra na Wawelu nie posiada tytułu bazyliki mniejszej, mimo że jest wymieniana w wielu wykazach bazylik mniejszych w Polsce.

– W czasie II wojny światowej jedynie kościół Świętej Jadwigi Śląskiej w Trzebnicy otrzymał tytuł bazyliki mniejszej od papieża Pius XII w dniu 16 marca 1943r., gdy biskupem ordynariuszem wrocławskim był kard. Adolf Bertram, a proboszczem parafii ks. Alfred Hubner. Tytuł ogłoszono w dniu 15 października 1943r. podczas uroczystości 700-lecia śmierci św. księżnej Jadwigi Śląskiej. Uroczystościom przewodniczył kard. Adolf Bertram. W uroczystości wzięło udział około 30 tysięcy ludzi.

– 17 sierpnia 1920r. bolszewicy spalili pałac biskupów włocławskich wraz z archiwum, w związku z czym nie można podać danych odnośnie włocławskiej bazyliki katedralnej.

– Publikacji o bazylikach w Polsce jest bardzo dużo, są to piękne wydania albumowe, przewodniki, foldery itp. Jednak w opisach brak jest np. daty nadania i kto nadał, a nawet wzmianki, że opisywana świątynia ma tytuł bazyliki mniejszej, chociaż jej opis został wykonany kilka lat po otrzymaniu tej godności.

– Aktualny wykaz bazylik mniejszych w Polsce znajduje się na stronie internetowej:
wg alfabetu http://www.katolik.pl/index1.php?st=cale&typ=bazyliki
i kolejności dat ich nadania, http://www.katolik.pl/index1.php?st=cale&typ=bazyliki_hist

Oczekuję na uwagi i uzupełnienia
Krzysztof Przygoda
e-mail: przygodak@poczta.one.pl,
tel. kom. 0-501 325 871

Zawiercie: Trzeba trwać w wierze – abp Nowak na ogłoszeniu kolegiaty bazyliką mniejszą

Mieć bazylikę to trwać w wierze w czasach zdrady wartości, mówił w homilii 18 października abp Stanisław Nowak metropolita częstochowski podczas uroczystości ogłoszenia kościoła kolegiackiego Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Zawierciu bazyliką mniejszą. Uroczystej Mszy św. przewodniczył abp Józef Kowalczyk Nuncjusz Apostolski w Polsce.

Na początku uroczystości Nuncjusz Apostolski odczytał breve nadający tytuł bazyliki mniejszej. W uroczystościach wzięło udział 3 tyś. wiernych i kompania wojska polskiego reprezentacyjna wojsk ochrony powietrznej. Obecni byli biskupi pomocniczy archidiecezji częstochowskiej oraz kapituły: katedralna, zawierciańsko-żarecka, wieluńska i radomszczańska. A także przedstawiciele władz państwowych, samorządowych, parlamentarzyści. Prezydenta RP reprezentował minister Andrzej Duda, który odczytał specjalny list na te okoliczność. Uroczystości zakończył wieczorem koncert Artystów Studium Aktorstwa przy Teatrze Muzycznym w Gliwicach. W ich wykonaniu można było usłyszeć utwory: Mozarta, Haendla, Bacha i Rachmaninowa.

W homilii abp Stanisław Nowak przypomniał, że godność nadana świątyni tytułu bazyliki mniejszej przenosi się na ludzi bo człowiek jest świątynią Boga. Metropolita częstochowski podkreślił, że „bazylika to wskazanie na jakieś pierwszeństwo” – To pierwszeństwo polega na służbie wobec Boga i konsekwentnie wobec ludzi. „Wielkość to służba” – przypomniał abp Nowak. Hierarcha zaznaczył również, że nadanie godności bazyliki świątyni ma znaczenie dla życia duchowego i moralnego wiernych. Na zakończenie homilii metropolita częstochowski przypomniał postać ks. prał. Piotra Miklasińskiego wieloletniego proboszcza kolegiaty w Zawierciu jako „budowniczego Krzyży w archidiecezji częstochowskiej i budowniczego pomnika Jana Pawła II „Papieża z katechizmem”. Ks. Miklasiński wybudował na terenie archidiecezji 37 krzyży. Większość a nich jest przy trasie DK1.

Przed uroczystym błogosławieństwem abp Józef Kowalczyk Nuncjusz Apostolski w Polsce podkreśli, że nadanie tytułu bazyliki to „hołd dla wszystkich pokoleń, które przeszły przez tę świątynię i przez tę ziemię”.

To czwarta bazylika mniejsza w archidiecezji częstochowskiej, 114 w Polsce, a 17 bazylika kolegiacka w Polsce.

W Zawierciu najpierw powstała kaplica Matki Bożej Prządki – istnieje do dziś przy bazylice. Kiedy rozpoczęto budowę osiedla robotników na 20 tyś. osób powstała myśl o wybudowaniu kościoła. W dniu 29 września 1886 r. biskup kielecki T. Kuliński poświęcił kamień węgielny pod nowy kościół. Od 1887 r. budową kierował ks. Franciszek Zientara – budowniczy i pierwszy proboszcz. W 1903 r. świątynia została poświęcona i oddana do użytku, w tym samym roku powstała parafia. Drugi biskup częstochowski bp Zdzisław Goliński w 1953 r. dokonał konsekracji kościoła.

Obecny proboszcz ks. kan. Zenon Gajda wystarał się w tym roku o tytuł bazyliki mniejszej dla kościoła kolegiackiego Św. Apostołów Piotra i Pawła w Zawierciu. I jest obecnie piątym proboszczem tej parafii. 27 grudnia 1992 r. arcybiskup Stanisław Nowak podniósł parafialny kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Zawierciu do godności kolegiaty i ustanowił przy niej Kolegiacką Kapitułę Zawierciańsko – Żarecką. 29 czerwca 2009 r. Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów na mocy władzy udzielonej przez Benedykta XVI podniosła kościół kolegiacki Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Zawierciu do godności bazyliki mniejszej.

Po jasnogórskiej (1906) i archikatedralnej (1962) w Częstochowie oraz dominikańskiej w Gidlach (1998) jest to 4 bazylika mniejsza w archidiecezji częstochowskiej.

Ks. Roman Rataj/Zawiercie

Najnowsze aktualności

bazylikazawiercie.pl

Zaproszenie na koncert Reprezentacyjnego Zespołu ...

24

kwi

2024

Więcej

bazylikazawiercie.pl

Ogłoszenia Duszpasterskie na IV Niedzielę ...

20

kwi

2024

Więcej

bazylikazawiercie.pl

Ogłoszenia Duszpasterskie na III Niedzielę ...

14

kwi

2024

Więcej